Formy państw poznamy na podstawie następujących kryteriów: budowa organów i relacje między naczelnymi organami państwa (forma rządu), terytorialna dystrybucja władzy państwowej – terytorialny podział, reżim polityczny – środki i metody realizacji tej władzy. Dokonując klasyfikacji ze względu na budowę i stosunki między naczelnymi organami państwa, wyróżnia się: monarchie i republiki o formie rządu prezydialnej i parlamentarnej. Współcześnie prezydialna forma rządów występuje w republikach i polega na tym, że głowa państwa jest jednocześnie szefem rządu. Z taką formą rządów spotykamy się w Stanach Zjednoczonych, a w Europie w Szwajcarii, chociaż w szczegółach występują dość istotne różnice między tymi formami. Podział na monarchie i republiki w Europie nie ma większego znaczenia praktycznego, ponieważ obowiązuje reguła „król panuje, ale nie rządzi”. Monarchia jest symbolem tradycji i ciągłości państw. Podobną funkcję w wielu republikach pełni prezydent. Generalnie monarchie i większość republik mają systemy parlamentarne, które polegają na rozdzieleniu funkcji szefa rządu i głowy państwa. Powszechne jest łączenie funkcji w rządzie i parlamencie w Europie (z wyjątkiem Francji). Głowa państwa może rozwiązać parlament przed ukończeniem kadencji (bez ograniczeń w Wielkiej Brytanii i z ograniczeniami w RFN, RP i innych). Szef rządu powoływany jest przez głowę państwa, a na jego wniosek inni członkowie rządu.