Po drugie, stosowane na tle tych obserwacji techniki skła­niania robotników do zwiększenia wydajności pracy (np. angażo­wanie socjologów i psychologów zakładowych mających okazy­wać robotnikom osobiste zainteresowanie, służąc im radą w in­dywidualnych — nawet rodzinnych — kłopotach, dbałość o przy­zwoite odnoszenie się majstrów i brygadzistów do robotników itp., są narzędziem i jak każde narzędzie mogą być stosowane do różnych celów. W przedsiębiorstwach kapitalistycznych stosuje się je praktycznie zawsze przede wszystkim w interesie właści­ciela środków produkcji. Robotnicy dość dobrze zdają sobie z tego sprawę, co znacznie ogranicza skuteczność tych technik. W przedsiębiorstwach socjalistycznych te same techniki można stosować w interesie całego społeczeństwa reprezentowanego przez państwo jako właściciela środków produkcji i — jeżeli będą stosowane naprawdę w tym celu, nie zaś dla zwiększenia intensywności pracy bez odpowiedniej rekompensaty w wyna­grodzeniu — będą zgodne z koncepcją humanizmu socjalistycz­nego i mogą się okazać bardziej skuteczne niż w przedsiębior­stwach kapitalistycznych.