Niedawne socjologiczne badania dyscypliny pracy w zakładzie prze­mysłowym przeprowadzone przez Centralny Instytut Ochrony Pracy po­twierdzają m. in., że niektórzy robotnicy nie reagują na opuszczanie dni pracy przez swoich kolegów uważając, że to sprawa prywatna danego pra­cownika lub sprawa kierownictwa — por. [Kalinowska, s. 27].Zdarza się często, że negatywne skutki innego rodzaju (przestoje, trudności z wykonaniem planu, niefachowość zastępstw, zwiększone brakoróbstwo), chociaż się je dostrzega, bywają przyjmowane obojętnie — por. [tamże, s. 32]. Inne badania wykonane przez ten sam instytut prowadzą do wniosku, że system bodźców pozytywnych i negatywnych nie zawsze prowadzi do trwałego wytworzenia w robotniku nawyków solidnej, uczci­wej i wydajnej pracy [Kosel 1967a, 1967b, s. 32],Zapytajmy więc, dlaczego jest tak, jak jest? I czy może być lepiej, niż jest? Odpowiedzieć na te pytania jest jeszcze o wiele trudniej niż na poprzednie. Jeżeli się jednak chce, by było le­piej, niż jest, to trzeba znaleźć odpowiedź i to odpowiedź nauko­wo ugruntowaną. Szukając jej warto rozważyć m. in. następujące okoliczności. Zapytajmy najpierw, czy w ogóle teoretycznie możliwe jest, by członkowie wielkich grup społecznych (takich jak naród jako całość, lub choćby określona gałąź przemysłu) kierując się kry­teriami racjonalności działali zgodnie z interesem ogółu?