Najbardziej rozpowszechnioną formą bezpośredniego uczestnictwa w sprawowaniu władzy w krajach europejskich jest referendum. Referendum jest to powszechne głosowanie, w którym biorą udział obywatele posiadający czynne prawo wyborcze i przebywający na terytorium państwa. Referendum wyraża akceptację lub brak akceptacji w określonej sprawie. Referendum może być ogólnokrajowe lub regionalne, o charakterze stanowiącym lub opiniodawczym. Referendum jest charakterystyczną cechą ustrojową Szwajcarii, przeprowadzane jest na żądanie wyborców lub kantonów. Pozostałe kraje europejskie z tej formy uczestnictwa obywateli w sprawowaniu władzy korzystają sporadycznie, z tendencją wzrostową. W naszym kraju referendum jest uzupełniającą formą sprawowania władzy przez obywateli (art. 125 konstytucji RP): „W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe”, które ma prawo zarządzić „Sejm uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów, lub Prezydent za zgodą Senatu podjętą bezwzględną większością głosów”.