Problem postawiony w niniejszym ustępie ma charakter bardziej ogólnosocjologiczny i psychologiczny niż organizacyjny. Ściśle rzecz biorąc należy on do „antropologii kulturalnej”. Dla teorii organizacji i zarządzania ma on znaczenie przede wszystkim ze względu na wnioski w sprawie posunięć organizacyjnych i sposobów kierowania ludźmi, jakie można wysnuć z analizy wpływu wywieranego przez formację społeczną na sto­sunek ludzi do instytucji, w których pracują.Kto akceptuje tezę, że „nie świadomość ludzi określa ich byt, lecz przeciwnie ich byt społeczny określa ich świadomość” [Marks 1949, t. I, s. 338],’ ten musi uznać, że zmiany warunków bytu pociągają za sobą j zmiany w świadomości ludzi. Stosunki produkcji są ważnym elementem „obiektywnego” bytu ludzi. Ich zmiana, w szczególności zaś uspołecznie-j nie przeważającej części zasobów produkcyjnych musi się więc odbić? w tych elementach świadomości ludzi, które mają związek z ich zachowaniem się w procesie produkcji. Te zaś właśnie „produkcyjne zachowania się” ludzi wiążą się z organizacją instytucji „zarządzanych” i ze sposobami zarządzania.