Dzieje się to tym snadniej, że historia potwierdza teoretyczną tezę wpływie formacji społecznej na zachowanie się produkcyjne ludzi i na ich postawy w stosunku do wykonywanej pracy. Bez wątpienia śred­niowiecznym stosunkom społecznym bardziej odpowiadał typ rzemieślni- ka-artysty czerpiącego zadowolenie nie tylko z zapłaty za swój wyrób, lecz przede wszystkim ze świadomości jego zalet, niż typ wyzyskiwanego proletariusza pracującego pod przymusem “ekonomicznym lub typ „ka­pitana przemysłu” dążącego za wszelką cenę do wzbogacenia się. W okre­sie „akumulacji pierwotnej” ów rzemieślnik-artysta musiał ustąpić tam­tym stereotypom właśnie dlatego, że zmieniły się obiektywne stosunki produkcji. A i my sami, współcześni Polacy, z pewnością — przeciętnie rzecz biorąc — mniej się przejmujemy posiadaniem wartości material­nych niż nasi ojcowie przed wojną lub nasi rówieśnicy żyjący na emi­gracji w krajach kapitalistycznych. Rzeczywistość potwierdza więc w ja­kiejś mierze teorię.