Wyjaśnia zachowanie się człowieka wpływem środowiska, które poprzez system nagród i kar steruje, manipuluje nim. Z drugiej strony działanie człowieka wpływa na zmianę środowiska, na kształtowanie nowego otoczenia i współcześni behawioryści to dostrzegają. Według teorii poznawczej natura człowieka kształtowana jest przez informacje płynące ze środowiska oraz informacje zakodowane w samym człowieku. Człowiek aktywnie je przetwarza, kształtuje wyobrażenia, myśli, rozwiązuje problemy, w ten sposób zdobywa nowe informacje o otaczającym świecie i o samym sobie. Jest więc badaczem samodzielnie tworzącym sobie obraz świata.